ดอกอันชัญ
อัญชัน ภาษาอังกฤษ : Butterfly pea. หรือ
Blue pea. ส่วนดอกอัญชัน ชื่อวิทยาศาสตร์ : Clitoria
ternatea L.สำหรับชื่อพื้นเมืองอื่นๆ เช่น
แดงชัน(เชียงใหม่) , เอื้องชัน(ภาคเหนือ)
เป็นต้นเป็นพืชที่มีต้นกำเนิดในแถบอเมริกาใต้ ปลูกทั่วไปในเขตร้อน
ลักษณะของดอกอัญชันจะมีสีขาว สีฟ้า สีม่วง ส่วนตรงกลางดอกจะมีสีเหลือง
และรูปทรงคล้ายหอยเชลล์
อัญชัน มีสรรพคุณที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว
เพราะมีสารที่ชื่อว่า “แอนโทไซยานิน” (Anthocyanin) ซึ่งมีหน้าที่ไปช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของโลหิต
ทำให้เลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ได้ดีมากขึ้น เช่น ไปเลี้ยงบริเวณรากผม
ซึ่งช่วยทำให้ผมดกดำ เงางาม หรือไปเลี้ยงบริเวณดวงตาจึงช่วยบำรุงสายตาไปด้วยในตัว
หรือไปเลี้ยงบริเวณปลายนิ้วมือ ซึ่งก็จะช่วยแก้อาการเหน็บชาได้ด้วย
และที่สำคัญสารนี้ยังมีความโดดเด่นที่ใครหลายๆคนยังไม่ทราบนั้นก็คือ
ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดเส้นเลือดอุดตันได้และการ “กินดอกอัญชันทุกวัน…วันละหนึ่งดอก”
จะช่วยป้องกันโรคเส้นเลือดสมองตีบได้อีกด้วย
ลักษณะของต้น
ต้น ไม้เลื้อยเนื้ออ่อน
อายุสั้น ใช้ยอดเลื้อยพัน ลำต้นมีขนปกคลุม
ใบ ประกอบแบบขนนก
เรียงตรงข้าม มีใบย่อย 5-9 ใบ รูปไข่แกมรูปรี ปลายใบแหลม
โคนใบมน ผิวใบด้านล่างมีขนหนาปกคลุม
ดอก สีขาว
ฟ้า และม่วง ดอกเดี่ยวหรือออกเป็นคู่ตามซอกใบ รูปดอกถั่ว มีทั้งดอกชั้นเดียวและดอกซ้อน
กลีบดอก 5 กลีบ
ดอกชั้นเดียวกลีบขั้นนอกมีขนาดใหญ่กลางกลีบสีเหลือง ส่วนกลีบชั้นในขนาดเล็ก
แต่ดอกซ้อนกลีบดอกมีขนาดเท่ากัน ซ้อนเวียนเป็นเกลียว ดอกบานเต็มที่กว้าง 2-2.5
ซม.
ฝัก/ผล ผลแห้งแตก
เป็นฝักแบน กว้าง 1-1.5 ซม. ยาว 5-8
ซม.
เมล็ด รูปไต
สีดำ มี 5-10 เมล็ด
ฤดูกาลออกดอก: ออกดอกเกือบตลอดปี
การขยายพันธุ์: การเพาะเมล็ด
การใช้ประโยชน์: - เป็นไม้ประดับแสนสวย
เป็นอาหาร ยา และเครื่องสำอาง
- นอกจากนั้นอัญชันเป็นพืชตระกูลถั่ว จึงปลูกคลุมดินเป็นปุ๋ยพืชสด
บำรุงดินให้อุดมสมบูรณ์
- ลำต้นและใบสดใช้เป็นแหล่งอาหารของสัตว์เช่น แพะ แกะ โค กระบือได้
ถิ่นกำเนิด: อินเดีย
แหล่งที่พบ: พบขึ้นกระจายอยู่ทั่วไปในหลายพื้นที่
มีสภาพที่แตกต่างกัน ทั้งในดินร่วนปนทราย ดินเหนียว ดินทราย
ส่วนที่ใช้บริโภค: ดอก
การปรุงอาหาร: กินเป็นผักได้
ทั้งจิ้มน้ำพริกสดๆ หรือชุบแป้งทอด
สรรพคุณของดอกอันชัญ
น้ำอัญชันมีส่วนช่วยต่อต้านอนุมูลอิสระในร่างกาย
เครื่องดื่มน้ำอัญชันช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานให้ร่างกายและเพิ่มพลังงานให้ร่างกาย
มีส่วนช่วยในการชะลอวัยและริ้วรอยแห่งวัย
ประโยชน์ของดอกอัญชัน มีส่วนช่วยในการบำรุงสมอง
เพิ่มการไหลเวียนเลือด
ดอกอัญชันมีฤทธิ์ในการละลายลิ่มเลือด
ช่วยป้องกันโรคเส้นเลือดสมองตีบ
ช่วยรักษาอาการผมร่วง (ดอก)
อัญชันทาคิ้ว ทาหัว ใช้เป็นยาปลูกผม
ปลูกขนช่วยให้ดกเดาเงางามยิ่งขึ้น (น้ำคั้นจากดอก)
ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดเส้นเลือดอุดตัน
ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดหัวใจอุดตัน
ช่วยลดความเสี่ยงจากการเกิดโรคมะเร็งด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ
ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดของผู้ป่วยที่เป็นโรคเบาหวาน
อัญชันมีคุณสมบัติในการช่วยล้างสารพิษและของเสียออกจากร่างกาย
ช่วยบำรุงสายตา แก้อาการตาฟาง ตาแฉะ
(น้ำคั้นจากดอกสดและใบสด)
ช่วยป้องกันโรคต้อกระจก ต้อหิน
ตามเสื่อมจากโรคเบาหวาน (ดอก)
ช่วยเพิ่มความสามารถในการมองเห็นให้ดียิ่งขึ้น
นำรากไปถูกับน้ำฝน นำมาใช้หยอดตาและหู (ราก)
นำมาถูฟันแก้อาการปวดฟัน และทำให้ฟันแข็งแรง
(ราก)
ใช้เป็นยาระบาย แต่อาจทำให้คลื่นไส้อาเจียนได้
(เมล็ด)
ใช้รากปรุงเป็นยาขับปัสสาวะ (ราก,ใบ)
แก้อาการปัสสาวะพิการ
สรรพคุณอัญชันใช้แก้อาการฟกช้ำ (ดอก)
ช่วยป้องกันและแก้อาการเหน็บชาตามนิ้วมือนิ้วเท้า
นำมาทำเป็นเครื่องดื่มน้ำอัญชันเพื่อใช้ดับกระหาย
ดอกอัญชันตากแห้งสามารถนำมาชงดื่มแทนน้ำชาได้เหมือนกัน
ดอกอัญชันนำมารับประทานเป็นผักก็ได้ เช่น
นำมาจิ้มน้ำพริกสดๆ หรือนำมาชุบแป้งทอดก็ได้
น้ำดอกอัญชันนำมาใช้ทำเป็นสีผสมอาหารโดยให้สีม่วง
เช่น ขนมดอกอัญชัน ข้าวดอกอัญชัน (ดอก)
ช่วยปลูกผมทำให้ผมดกดำขึ้น (ดอก)
ใช้เป็นส่วนผสมในผลิตภัณฑ์ต่างๆ อย่าง
ครีมนวดผม ยาสระผม เป็นต้น
อ้างอิง
กระโดดขึ้น↑ เต็ม
สมิตินันทน์ สำนักงานหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า
และพันธุ์พืช, พ.ศ. 2549
กระโดดขึ้น↑ ฐานข้อมูลพันธุ์ไม้ที่ใช้ในงานภูมิสถาปัตยกรรม,
ศูนย์ความรู้ด้านเกษตร สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
กระโดดขึ้น↑ บทความสุขภาพ, ,
กรีนเนอรัลด์
กระโดดขึ้น↑ รศ.
ดร.วีณา เชิดบุญชาติ,ศาลาสมุนไพร
กระโดดขึ้น↑ ดอกไม้ให้คุณ,นิตยสารสารคดี
ฉบับที่ 38 เมษายน 2531 หน้า
111
